Một trong những chủ đề nóng nhất trong năm nay chính là các dịch vụ P2P và nền kinh tế chia sẻ. Năm ngoái, Airbnb đã trở thành chuỗi khách sạn lớn nhất thế giới, Uber mở rộng ra nước ngoài bất chấp rất nhiều phản đối từ các ông lớn trong ngành công nghiệp taxi và P2P – mô hình kinh doanh ngang hàng đã được thêm vào danh sách của Phố Wall.

Giới thiệu về Biên tập viên: Christopher O. Hernæs là Phó chủ tịch Chiến lược, Đổi mới và Phân tích của Tập đoàn SpareBank 1, tổ chức tài chính lớn thứ hai ở Na Uy. Ông đã từng là một thành viên chủ chốt của Tập đoàn Core, đảm nhiệm Chiến lược phát triển và Đổi mới về công nghệ, truyền thông, viễn thông và dịch vụ tài chính.

Một trong những chủ đề nóng nhất trong năm nay chính là các dịch vụ P2P và nền kinh tế chia sẻ. Năm ngoái, Airbnb đã trở thành chuỗi khách sạn lớn nhất thế giới, Uber mở rộng ra nước ngoài bất chấp rất nhiều phản đối từ các ông lớn trong ngành công nghiệp taxi và P2P – mô hình kinh doanh ngang hàng đã được thêm vào danh sách của Phố Wall.

Đồng thời, công ty kiểm toán hàng đầu thế giới PWC dự đoán rằng nền kinh tế chia sẻ có thể tạo ra doanh thu lên đến 335 tỷ đô la Mỹ trước năm 2025, và chỉ riêng Uber đã được định giá lên đến 41 tỷ Mỹ kim. Ở thời đại mới, người ta đang mất dần sự tin tưởng vào những phương thức cũ và khao khát một sự thay thế, có xu hướng tin tưởng vào lợi ích ngang bằng hơn là một thương hiệu nhất định. Theo dự báo, nền kinh tế chia sẻ sẽ ảnh hưởng đến gần như tất cả các ngành công nghiệp, các nhà đầu cơ đang thi nhau rót tiền đầu tư vào những công ty mới thành lập, được kỳ vọng trở thành những thế hệ tiếp theo thành công như Uber.

Nhưng song hành với nền kinh tế chia sẻ ngày càng trở nên phổ biến là sự chỉ trích từ các công ty truyền thống, và sự quan tâm từ các nhà quản lý cũng như yêu cầu của người tham gia ngày càng tăng cao. Theo Harvard Business Review, mẫu số chung của các phản ứng gay gắt này là do nền kinh tế chia sẻ không thực sự sẻ chia. Những thứ chúng ta coi là dịch vụ chia sẻ mới vô cùng hữu dụng ấy, thực tế lại là các nền tảng thương mại được di chuyển từ phương thức phân phối truyền thống lên hệ thống sinh thái kỹ thuật số. Ví dụ, phương thức này có thể áp dụng để tái cấp vốn vay cho sinh viên thông qua Sofi, hay thuê một chiếc váy dạ hội từ Rent The Runway.

Các dịch vụ thành công nhất trong các nền kinh tế chia sẻ cơ bản là nhờ vào sự tiện lợi, tiết kiệm chi phí và dễ tiếp cận hơn là chia sẻ và tương tác xã hội. Ngoài ra, điều cốt yếu của nền kinh tế chia sẻ nằm trong sự tin tưởng, mặc dù, theo khảo sát của Pew Research, chỉ có 19% cho rằng có thể tin tưởng người khác.

Nhưng để xây dựng lòng tin là một quá trình tốn nhiều thời gian, và kết quả là người dùng kết nối với các website khác để đảm bảo sự tin tưởng giữa những người cùng hợp tác. Điều này có thể được thực hiện bởi hệ thống dữ liệu và phân tích khổng lồ, dễ dàng xác thực danh tính và độ tin cậy của một người dựa trên tất cả thông tin, từ cách họ điền vào mẫu đơn trực tuyến cho đến việc biết được bạn bè trên Facebook của họ là ai. Tương tự như một nhà môi giới, sự thành công phụ thuộc vào việc có thể cung cấp cho những khách hàng không muốn tương tác xã hội, nhưng không khuyến khích điều này. Điều này trở nên rõ ràng hơn với trường hợp của Airbnb, cái tên đã thống trị cả một nền kinh tế phụ mới với những nhà thầu phụ cung cấp các dịch vụ giá trị gia tăng, với mục đích cuối cùng là tất cả khách hàng có được trải nghiệm tuyệt vời nhất. Cụ thể, có thể giao chìa khóa cho khách đến thuê qua một hộp khóa, cũng như cung cấp các tiện nghi tương tự như trong khách sạn, mà không cần phải giao tiếp với bất kỳ ai.

Điểm trọng yếu thứ hai của nền kinh tế chia sẻ là việc tập trung vào giao dịch. Lấy các cơ sở tài chính làm nền tảng, các vấn đề nảy sinh liên quan đến thanh toán, quyết toán và bảo hiểm được loại bỏ đáng kể. Ngoài ra, dịch vụ P2P vốn đã có khả năng tạo ra một nguồn cung hiệu quả phù hợp với thị trường và nhờ đó giữ cho cán cân cung – cầu luôn ở trạng thái khá cân bằng, thách thức cả những thị trường đã bị bão hòa trong cuộc chiến giá cả của các công ty truyền thống.

Những công ty truyền thống coi nền kinh tế chia sẻ là một lực lượng phá hoại, thách thức luật chơi của thị trường hiện nay. Nhưng đối với người lao động, nền kinh tế chia sẻ có thể mang lại thêm thu nhập hoặc một công việc làm thêm ngoài giờ. Các nhà hoạch định chính sách cho rằng đây là thời điểm mà tất cả chúng ta phải thay đổi để thích nghi hơn là ngăn chặn hay cấm đoán, và có lẽ giải pháp tốt nhất là đưa ra một đề án thuế sửa đổi, tương tự như năm 1099, áp dụng đánh thuế lên hình thức tự tạo việc làm của người lao động trong nền kinh tế chia sẻ, thay cho các loại thuế thu nhập cá nhân hoặc thuế lãi suất.

Nhìn nhận lại mọi thứ, hoàn toàn có thể kết luận rằng tất cả những tài xế Uber, chủ nhà Airbnb hay các nhà đầu tư, người sáng lập của Airbnb, Uber, Google đều không hề có động cơ thiện nguyện gì trong nền kinh tế chia sẻ. Nền kinh tế chia sẻ chỉ là một mô hình kinh doanh ưu đãi trên hệ kỹ thuật số, nơi mà các yếu tố sản xuất không còn là có giá trị cao nhất, giờ đây, mối quan hệ giữa những người dùng và dữ liệu liên quan mới là tài sản quý giá nhất. Sự thay đổi này thách thức cái nhìn truyền thống về quyền sở hữu của cả phương tiện sản xuất cũng như giá trị của lao động, và liệu chất lượng các dịch vụ được cung cấp bởi một cá nhân và một công ty có khác nhau không.

Hệ thống kinh tế - xã hội của nền kinh tế chia sẻ là sự kết hợp giữa chủ nghĩa xã hội và thị trường tự do của chủ nghĩa tư bản. Từ quan điểm của tôi, kịch bản hợp lý nhất cho tương lai của nền kinh tế chia sẻ đó là nó sẽ được nhìn nhận như là một hệ thống phong kiến kỹ thuật số, nơi mà cả các cá nhân doanh nghiệp trở thành “chư hầu” cung cấp dịch vụ cho thuê, nhờ vào sự “ân sủng” của các hệ sinh thái kỹ thuật số như Google, Facebook, Uber và Airbnb. Cuối cùng, khi tất cả mọi người đều bình đẳng như nhau, sẽ vẫn luôn có một số người được bình đẳng hơn những người khác.

 Thu Thủy

Lược dịch theo Techcrunch