Chuỗi giá trị toàn cầu đang được tái định hình bởi sự gia tăng của nhu cầu và năng lực công nghiệp ở các nước đang phát triển cũng như làn sóng công nghệ mới.

Một trong những yếu tố định hình lại chuỗi giá trị toàn cầu là sự thay đổi về nhu cầu thị trường

Bản đồ nhu cầu toàn cầu, từng nghiêng về các nền kinh tế tiên tiến, đang được vẽ lại và các chuỗi giá trị đang được định hình lại khi các công ty phải đưa ra quyết định làm thế nào để cạnh tranh trong nhiều thị trường tiêu dùng lớn hiện đang lan rộng trên toàn thế giới. McKinsey ước tính rằng các thị trường mới nổi sẽ tiêu thụ gần hai phần ba lượng hàng hóa được sản xuất trên thế giới vào năm 2025, dẫn đầu là các sản phẩm như xe hơi, sản phẩm xây dựng và máy móc. Đến năm 2030, các nước đang phát triển dự kiến ​​chiếm hơn một nửa tổng lượng tiêu thụ toàn cầu. Các quốc gia này tiếp tục tăng cường sự tham gia của họ vào các dòng hàng hóa, dịch vụ, tài chính, con người và dữ liệu toàn cầu.

Làn sóng tăng trưởng lớn nhất diễn ra ở Trung Quốc. Nghiên cứu trước đây của MGI đã nhấn mạnh dân số trong độ tuổi lao động của Trung Quốc là một trong những phân khúc khách hàng toàn cầu quan trọng; đến năm 2030, họ dự kiến ​​sẽ chiếm 12 xu cho mỗi 1 đô la tiêu dùng trên toàn thế giới. Khi đạt đến đỉnh điểm là có nhiều triệu phú hơn bất kỳ quốc gia nào trên thế giới, Trung Quốc hiện chiếm khoảng một phần ba thị trường toàn cầu về hàng hóa xa xỉ. Trong năm 2016, 40% ô tô đã được bán ở Trung Quốc nhiều hơn ở khắp châu Âu và Trung Quốc cũng chiếm 40% lượng tiêu thụ hàng dệt may toàn cầu.

Khi tiêu dùng tăng lên, hàng hóa bán ra phần nhiều đến từ những gì được sản xuất tại Trung Quốc. Xu hướng này đang góp phần làm giảm cường độ thương mại. Trong chuỗi giá trị ngành được nghiên cứu, Trung Quốc đã xuất khẩu 17% sản lượng sản xuất năm 2007, đến năm 2017, tỷ trọng xuất khẩu đã giảm xuống còn 9%. Đây là ngang bằng với tỷ lệ ở Hoa Kỳ nhưng thấp hơn nhiều so với ở Đức (34 phần trăm), Hàn Quốc (28 phần trăm) và Nhật Bản (14 phần trăm). Sự thay đổi này phần lớn bị che khuất bởi vì sản lượng, nhập khẩu và xuất khẩu của quốc gia này đều tăng rất nhanh. Nhưng nhìn chung, Trung Quốc đang dần tái cân bằng đối với tiêu dùng nội địa nhiều hơn.

Tầng lớp trung lưu đang gia tăng ở các nước đang phát triển khác cũng đang làm tăng nhu cầu chi tiêu. Đến năm 2030, các nước đang phát triển ngoài Trung Quốc được dự đoán chiếm 35% lượng tiêu thụ toàn cầu, với các quốc gia bao gồm Ấn Độ, Indonesia, Thái Lan, Malaysia và Philippines dẫn đầu. Vào năm 2002, Ấn Độ, đã xuất khẩu 35% sản lượng cuối cùng trong ngành may mặc, nhưng đến năm 2017, thị phần đó đã giảm một nửa, xuống còn 17%, khi người tiêu dùng Ấn Độ đẩy mạnh mua hàng.

Nhu cầu ngày càng tăng ở các nước đang phát triển cũng tạo cơ hội cho các nhà xuất khẩu ở các nước tiên tiến. Chỉ có 3 phần trăm xuất khẩu từ các nền kinh tế tiên tiến vào thị trường Trung Quốc vào năm 1995, nhưng tỷ lệ đó đã lên tới 12 phần trăm vào năm 2017. Thị phần tương ứng sẽ áp dụng cho các nước đang phát triển khác từ 20 đến 29 phần trăm. Tổng cộng, xuất khẩu của các nền kinh tế tiên tiến sang các nước đang phát triển đã tăng từ 1 nghìn tỷ đô la năm 1995 lên 4,2 nghìn tỷ đô la năm 2017. Trong ngành công nghiệp ô tô, Nhật Bản, Đức và Hoa Kỳ gửi 42% xuất khẩu ô tô của họ sang Trung Quốc và phần còn lại đến các quốc gia đang phát triển khác. Trong các dịch vụ có kiến thức chuyên sâu, 45 phần trăm của tất cả hàng xuất khẩu từ các nền kinh tế tiên tiến đến các nước đang phát triển. Khu vực Châu Á Thái Bình Dương đã là ưu tiên chiến lược hàng đầu của nhiều thương hiệu phương Tây.

Sự gia tăng của chuỗi cung ứng trong nước ở Trung Quốc và các nền kinh tế mới nổi khác cũng làm giảm cường độ thương mại toàn cầu

Sự tăng trưởng nhanh chóng của Trung Quốc đã khiến quốc gia này trở thành một phần chính của hầu hết các chuỗi giá trị sản xuất hàng hóa toàn cầu. Nhìn chung, Trung Quốc hiện chiếm 20% tổng sản lượng toàn cầu, tăng từ mức chỉ 4% vào năm 1995. Trong ngành dệt may, máy móc điện, thủy tinh, xi măng và gốm sứ, hiện nước này đang sản xuất gần một nửa sản lượng toàn cầu.

Nhưng khi nền kinh tế đã trưởng thành, Trung Quốc đã chuyển từ việc lắp ráp các nguyên liệu đầu vào sang nhập khẩu thành các sản phẩm cuối cùng. Nước này hiện đang sản xuất nhiều hàng hóa trung gian và thực hiện nhiều hoạt động R&D hơn trong chuỗi cung ứng nội địa của mình. Đây là yếu tố thứ hai làm giảm cường độ thương mại toàn cầu trong hàng hóa. Ví dụ, trong ngành máy tính và điện tử, các công ty Trung Quốc đang phát triển loại chip điện thoại thông minh tinh vi mà Trung Quốc từng nhập khẩu từ các nền kinh tế tiên tiến. Xây dựng các ngành công nghiệp nội địa tích hợp theo chiều dọc cho phép Trung Quốc nắm bắt được nhiều giá trị gia tăng hơn và đồng thời mang lại việc làm và phát triển kinh tế cho các tỉnh nghèo hơn.

Các nước đang phát triển khác đang bắt đầu thể hiện những thay đổi cấu trúc tương tự được thấy ở Trung Quốc, mặc dù đang ở giai đoạn đầu. Ví dụ, trong ngành dệt may, mạng lưới sản xuất trải qua nhiều giai đoạn đang được củng cố ở các quốc gia riêng lẻ như Việt Nam, Bangladesh, Malaysia, Ấn Độ và Indonesia.

Một nhóm các quốc gia mới nổi ở châu Á đã trở nên ít phụ thuộc hơn vào các đầu vào trung gian nhập khẩu để sản xuất hàng hóa so với phần còn lại của các nước đang phát triển (8,3% so với 15,1% trong năm 2017). Ngược lại, tại châu Âu, sự tăng trưởng kinh tế chậm hơn, các công ty đã tiếp tục hội nhập vào chuỗi cung ứng của các công ty ở Tây Âu. Sự suy giảm cường độ thương mại phản ánh nền công nghiệp trưởng thành hơn ở các nền kinh tế mới nổi. Theo thời gian, khả năng sản xuất và tiêu dùng của họ đang dần hội tụ với những nền kinh tế tiên tiến. Giảm cường độ thương mại trong hàng hóa không có nghĩa là toàn cầu hóa kết thúc; thay vào đó, các công nghệ kỹ thuật số và luồng dữ liệu đang trở thành mô liên kết của nền kinh tế toàn cầu.

Các công nghệ mới đang thay đổi chi phí của các chuỗi giá trị toàn cầu

Sự phát triển bùng nổ của các luồng dữ liệu xuyên biên giới, được nhấn mạnh trong nghiên cứu trước đây về toàn cầu hóa kỹ thuật số của MGI, đang diễn ra. Từ năm 2005 đến 2017, lượng băng thông xuyên biên giới được sử dụng đã tăng gấp 148 lần. Một dòng thông tin liên lạc và nội dung đi dọc theo các con đường kỹ thuật số này và một số lưu lượng truy cập này phản ánh các công ty tương tác với các hoạt động, nhà cung cấp và khách hàng nước ngoài.

Truyền thông kỹ thuật số nhanh với chi phí thấp đã tạo ra hiệu quả rõ ràng: giảm chi phí giao dịch và cho phép nhiều luồng giao dịch hơn. Nhưng tác động của các công nghệ thế hệ tiếp theo đối với dòng hàng hóa và dịch vụ toàn cầu sẽ không đơn giản như vậy. Tác động thực tế là không chắc chắn, nhưng trong một số kịch bản hợp lý, làn sóng công nghệ tiếp theo có thể làm giảm thương mại hàng hóa toàn cầu trong khi tiếp tục thúc đẩy dòng dịch vụ.

Nền tảng kỹ thuật số, công nghệ hậu cần và tiến bộ xử lý dữ liệu sẽ tiếp tục giảm chi phí giao dịch xuyên biên giới và cho phép tất cả các luồng giao dịch.

Trong chuỗi giá trị sản xuất hàng hóa, chi phí hậu cần có thể đáng kể. Các công ty thường mất thời gian và tiền bạc để xử lý vấn đề hải quan hoặc chậm trễ trong thanh toán quốc tế. Tiến bộ công nghệ sẽ tiếp tục giảm thiểu chi phí cho những vấn đề này trong vài năm tới.

Các nền tảng kỹ thuật số có thể tập hợp những người tham gia ở xa, giúp tìm kiếm và phối hợp xuyên biên giới hiệu quả hơn. Các thị trường thương mại điện tử đã cho phép các dòng chảy xuyên biên giới bằng cách tổng hợp các lựa chọn và làm giá và so sánh minh bạch hơn. Các dự án nghiên cứu AliResearch cuat Alibaba cho thấy doanh số thương mại điện tử B2C xuyên biên giới sẽ đạt khoảng 1 nghìn tỷ đô la vào năm 2020. Thương mại điện tử B2B có thể lớn gấp năm hoặc sáu lần. Trong khi nhiều giao dịch có thể thay thế cho các luồng giao dịch ngoại tuyến truyền thống, thương mại điện tử vẫn có thể thúc đẩy khoảng 1,3 nghìn tỷ đô la đến 2,1 nghìn tỷ đô la trong giao dịch gia tăng vào năm 2030, thúc đẩy thương mại hàng hóa sản xuất tăng thêm 6 đến 10%. Tuy nhiên, việc sự tăng trưởng nhanh chóng trong thương mại bưu kiện nhỏ sẽ đưa ra một thách thức trong xử lý hải quan.

Công nghệ hậu cần cũng tiếp tục được cải thiện. IoT có thể làm cho các dịch vụ giao hàng hiệu quả hơn bằng cách theo dõi các lô hàng trong thời gian thực và AI có thể xác định tuyến xe tải dựa trên các điều kiện đường xá hiện tại. Xử lý tài liệu tự động có thể tăng tốc thời gian hàng hóa thông qua hải quan. Tại các cảng, xe tự hành có thể dỡ, xếp chồng và tải lại container nhanh hơn và ít lỗi hơn. Giải pháp vận chuyển Blockchain có thể giảm thời gian vận chuyển và thanh toán nhanh. Theo ước tính, các công nghệ hậu cần mới có thể giảm thời gian xử lý vận chuyển và hải quan từ 16 đến 28%. Bằng cách loại bỏ một số các thủ tục hành chính làm chậm sự di chuyển của hàng hóa ngày nay, kết hợp các công nghệ này cùng nhau có khả năng thúc đẩy thương mại tổng thể tăng thêm 6 đến 11% vào năm 2030.

Tự động hóa và sản xuất phụ gia thay đổi quy trình sản xuất và tầm quan trọng tương đối của đầu vào

Nghiên cứu trước đây của MGI đã phát hiện ra rằng khoảng một nửa các nhiệm vụ mà người lao động được trả tiền để làm về mặt kỹ thuật có thể được tự động hóa, cho thấy sự thay đổi sâu sắc về tầm quan trọng của vốn so với lao động giữa các ngành. Việc áp dụng tự động hóa và robot tiên tiến trong sản xuất ngày càng tăng giúp cho thị trường tiêu dùng, tiếp cận nguồn lực, lao động chất lượng cao và chất lượng cơ sở hạ tầng coi trọng hơn khi các công ty quyết định sản xuất hàng hóa.

Các quy trình dịch vụ cũng có thể được tự động hóa bằng trí tuệ nhân tạo (AI) và các tác nhân ảo. Việc bổ sung máy học vào các trợ lý ảo này có nghĩa là họ có thể thực hiện một loạt các nhiệm vụ ngày càng tăng. Các công ty ở các nền kinh tế tiên tiến đã tự động hóa một số dịch vụ hỗ trợ khách hàng thay vì làm mất lòng họ. Điều này có thể làm giảm thị trường toàn cầu trị giá 160 tỷ đô la cho gia công quy trình kinh doanh (BPO), hiện là một trong những lĩnh vực dịch vụ được giao dịch nhiều nhất.

Sản xuất phụ gia (in 3-D) cũng có thể ảnh hưởng đến dòng chảy thương mại trong tương lai. Hầu hết các chuyên gia tin rằng nó sẽ không thay thế sản xuất hàng loạt trong thập kỷ tới; chi phí, tốc độ và chất lượng của nó vẫn còn hạn chế. Nhưng nó đang đạt được lực kéo cho các nguyên mẫu, bộ phận thay thế, đồ chơi, giày và các thiết bị y tế. Mặc dù in 3-D có thể làm giảm đáng kể giá trị thương mại trong một số sản phẩm cụ thể, nhưng mức giảm này khó có thể lên tới hơn một vài điểm phần trăm trong tổng thương mại hàng hóa sản xuất vào năm 2030. Trong một số trường hợp, sản xuất phụ gia thậm chí có thể thúc đẩy thương mại bằng cách cho phép tùy chỉnh.

Nhìn chung, tự động hóa, AI và sản xuất phụ gia có thể làm giảm thương mại hàng hóa toàn cầu tới 10% vào năm 2030, so với mức cơ sở. Tuy nhiên, điều này chỉ phản ánh tác động trực tiếp của các công nghệ này trong việc cho phép sản xuất gần hơn với người tiêu dùng cuối cùng ở các nền kinh tế tiên tiến. Các công nghệ này cũng có thể giúp khu vực hóa thương mại thay vì chỉ ở các nền kinh tế tiên tiến. Hơn nữa, các nước đang phát triển có thể áp dụng các công nghệ này để cải thiện năng suất và duy trì sản xuất, từ đó duy trì thương mại.

Hàng hóa và dịch vụ mới được kích hoạt bởi công nghệ sẽ tác động đến dòng chảy thương mại

Công nghệ có thể biến đổi một số sản phẩm và dịch vụ, làm thay đổi nội dung và khối lượng của dòng chảy thương mại. Ví dụ, nghiên cứu thực tiễn về ô tô của McKinsey ước tính rằng xe điện sẽ chiếm khoảng 17% tổng doanh số bán xe trên toàn cầu vào năm 2030, tăng từ 1% vào năm 2017. Điều này có thể làm giảm giá trị thương mại của các bộ phận xe lên tới 10% (vì EV có ít bộ phận di chuyển hơn so với các mô hình truyền thống) trong khi cũng làm giảm nhập khẩu dầu.

Sự thay đổi từ các luồng vật lý sang kỹ thuật số bắt đầu từ nhiều năm trước với các bộ phim, album và trò chơi riêng lẻ giờ đây đang phát triển một lần nữa với các mô hình phát trực tuyến và đăng ký. Phát trực tuyến hiện chiếm gần 40 phần trăm doanh thu âm nhạc được ghi lại trên toàn cầu. Điện toán đám mây sử dụng mô hình trả tiền hoặc đăng ký tương tự để lưu trữ và phần mềm, giúp người dùng không phải đầu tư vốn lớn vào cơ sở hạ tầng CNTT của riêng họ.

Sự ra đời của mạng không dây 5G cực nhanh mở ra những khả năng mới cho việc cung cấp dịch vụ. Phẫu thuật từ xa, ví dụ, có thể trở nên khả thi hơn khi các mạng truyền hình ảnh sắc nét mà không có bất kỳ sự chậm trễ nào và robot phản ứng chính xác hơn với thao tác từ xa. Trong các nhà máy công nghiệp, 5G có thể hỗ trợ bảo trì dựa trên thực tế ảo tăng cường từ các địa điểm từ xa, tạo ra các luồng dữ liệu và dịch vụ mới.

Với sự thay đổi trong chuỗi giá trị, các công ty cần đánh giá lại các chiến lược vận hành toàn cầu của họ

Cả chi phí và rủi ro của hoạt động toàn cầu đang thay đổi. Dưới đây là một số đề xuất nổi bật cho các công ty toàn cầu trong bối cảnh này:

Đánh giá lại thị trường cạnh tranh dựa theo chuỗi giá trị. Các nhà lãnh đạo doanh nghiệp cần liên tục theo dõi thị trường mà các giá trị đang di chuyển trong ngành của họ và điều chỉnh sao cho phù hợp. Một số đã thu hẹp trọng tâm của họ vào R&D và phân phối trong khi đẩy mạnh gia công sản xuất. Ngược lại, nhiều nhà sản xuất hàng tiêu dùng có cách tiếp cận theo hướng địa phương hóa, với danh mục sản phẩm tùy biến cho từng thị trường riêng lẻ. Các nhà cung cấp dịch vụ trực tuyến toàn cầu, như Airbnb và Uber, đã công nhận các thương hiệu toàn cầu nhưng cũng có các hoạt động địa phương rộng lớn cung cấp dịch vụ trực tiếp. Các công ty mạng lưới, hầu hết là các nhà cung cấp dịch vụ tri thức, tạo ra giá trị thông qua mô hình hoạt động phân tán về mặt địa lý và phạm vi toàn cầu. Bất kể chiến lược nào, một điểm quan trọng là duy trì sự kiểm soát, tin tưởng và hợp tác trong tất cả các phần của chuỗi giá trị. Đối với một số công ty, điều này có thể được hiểu là mang lại nhiều hoạt động trong nhà. Những công ty thuê ngoài cần mối quan hệ nhà cung cấp chặt chẽ và tầm nhìn bao quát hơn đối với các tầng thấp hơn trong chuỗi cung ứng.

Xem xét làm thế nào để nắm bắt giá trị từ các dịch vụ. Trong nhiều chuỗi giá trị (bao gồm cả sản xuất), các dịch vụ có thể đêm lại nhiều giá trị hơn. Chuyển sang các dịch vụ có thể mang lại lợi thế: làm mịn chu kỳ bán hàng, tạo ra dòng doanh thu lợi nhuận cao hơn và cho phép các ý tưởng bán hàng hoặc thiết kế mới do tương tác gần hơn với khách hàng. Đỉnh điểm, toàn bộ mô hình kinh doanh chuyển từ sản xuất hàng hóa sang cung cấp dịch vụ. Để thực hiện sự thay đổi này thành công, các công ty cần hiểu rõ hơn về nhu cầu của khách hàng, đầu tư vào dữ liệu và phân tích và phát triển đăng ký phù hợp, mỗi lần sử dụng hoặc hợp đồng dịch vụ dựa trên hiệu suất.

Xem xét lại lịch sử hoạt động để cân nhắc những rủi ro mới. Các công nghệ tự động hóa mới, chi phí thay đổi, rủi ro mở rộng và tầm quan trọng ngày càng tăng của tốc độ đối với thị trường trong một số ngành công nghiệp đều thúc đẩy nội địa hóa trong nhiều chuỗi giá trị sản xuất hàng hóa. Do đó, có thể có ý nghĩa khi đặt cơ sở sản xuất tại hoặc gần các thị trường tiêu dùng chính trên thế giới. Trước khi đầu tư, các công ty nên xem xét toàn bộ chi phí được điều chỉnh theo rủi ro, theo thị trường quyết định, và cả các yếu tố khác.

Hãy linh hoạt và kiên định. Ngày nay các công ty phải đối mặt với một loạt các ẩn số phức tạp hơn khi trật tự thế giới sau chiến tranh được tổ chức trong nhiều thập kỷ dường như đang có sự thay đổi. Có một cơ hội thực sự rằng thuế quan và các rào cản phi thuế quan sẽ tiếp tục tăng, đảo ngược hàng thập kỷ tự do hóa thương mại. Mã số thuế đang được xem xét lại cho kỷ nguyên kỹ thuật số và tài sản vô hình. Xây dựng mô hình hoạt động linh hoạt có thể giúp các công ty chuẩn bị cho các yếu tố không chắc chắn này. Điều này có thể thực hiện bằng nhiều hình thức, chẳng hạn như sử dụng các nền tảng chung linh hoạt để chia sẻ các thành phần trên các dòng sản phẩm và nhiều nhà máy. Trong việc mua hàng, các công ty có thể đạt được sự linh hoạt thông qua việc dự phòng giá, ký kết hợp đồng dài hạn, định hình nhu cầu của khách hàng để cho phép sử dụng các sản phẩm thay thế và xây dựng phuong án dự phòng cho chuỗi cung ứng.

Sự nhanh nhạy đối với thị trường và sự gần gũi đối với khách hàng. Các công ty trong tất cả các ngành công nghiệp đều có dữ liệu về hành vi tiêu dùng và bán hàng theo thời gian thực, nhưng phải có sự áp dụng khéo léo trong sản xuất và phân phối để tận dụng những hiểu biết này. Sự nhanh nhạy đối với thị trường cho phép phản ứng nhanh hơn với những gì khách hàng muốn và ít lãng phí sản phẩm từ các lỗi dự báo. Điều này không nhất thiết đòi hỏi phải bán hàng theo quy mô lớn hoặc tích hợp hoàn toàn theo chiều dọc ở mọi thị trường chính. Các công ty có thể lựa chọn phương án trì hoãn, bằng cách tạo ra một sản phẩm phần lớn đã được tiêu chuẩn hóa ở một thị trường chính và sau đó hoàn thiện nó với các tùy chỉnh tại các thị trường khác.

Xây dựng mối quan hệ gần gũi hơn với các nhà cung cấp. Các mối quan hệ theo nguyên lý chiều dài cánh tay với các nhà cung cấp trên toàn cầu đều liên quan đến rủi ro và chi phí tiềm ẩn. Cần xác định nhà cung cấp nào là cốt lõi đối với doanh nghiệp, sau đó thu hút ý tưởng của họ và làm sâu sắc thêm mối quan hệ với họ. Các công ty thực sự hợp tác có thể đảm bảo trạng thái khách hàng ưa thích và hưởng lợi từ các ý tưởng sản phẩm mới hoặc hiệu quả xử lý các vấn đề phát sinh từ các nhà cung cấp. Các công ty lớn cũng có thể mang lại những thay đổi mang tính hệ thống dọc theo chuỗi giá trị, cải thiện tiêu chuẩn lao động và môi trường. Các công nghệ hậu cần và sản xuất có thể biến đổi chuỗi cung ứng, nhưng tối ưu hóa những gì họ có thể làm đòi hỏi phải tích hợp từ đầu tới cuối. Các công ty lớn hơn có thể giúp các nhà cung cấp vừa và nhỏ của họ nâng cấp và tăng thêm các khả năng kỹ thuật số để nhận ra giá trị đầy đủ.

Thu Thuỷ

Lược dịch theo McKinsey and Company